ปราสาทนาคพัน
กัมพูชา เป็นประเทศที่เต็มไปด้วยกลิ่นอายของอารยธรรมขอมโบราณ อาณาจักรที่ยิ่งใหญ่ในคราวอตีดกาล ซึ่งอาณาจักรขอมโบราณได้สรรค์สร้างโบราณสถานต่าง ๆ มากมายในพื้นที่ของอาณาจักรตนเอง อันเกิดจากความศรัทธาอันแรงกล้าของผู้คนที่นับถือในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู และพระพุทธศาสนานิกายมหายาน ที่ได้รับอิทธิพลสืบทอดมาจากอินเดีย ดังเช่นโบราณสถานที่มีชื่อเสียงโด่งดังไปทั่วโลกและนับว่าเป็น 1 ใน 7 สิ่งก่อสร้างที่อัศจรรย์ของโลกในยุคโบราณ อย่าง นครวัด ซึ่งในประเทศกัมพูชา ที่ถือได้ว่าเป็นศูนย์กลางของอาณาจักขอมโบราณในอดีต ย่อมต้องเต็มไปด้วยแหล่งโบราณสถานของขอมอย่างแน่นอน และในคราวนี้เราจะมาทำความรู้จักกับแหล่งหนึ่งในโบราณสถานที่น่าสนใจ นั้นคือ "ปราสาทนาคพัน"
 |
| ที่มา https://archaeologyinseabypeach.blogspot.com/2017/10/blog-post_16.html |
..........................................................................................
ปราสาทนาคพัน (Neak Pean) : ปราสาทกลางสระอโนดาตตามคติความเชื่อของชาวขอม
• ปีที่สร้าง : สร้างในปีพุทธศตวรรษที่ 18 (ประมาณ ๘๐๐ กว่าปี)
• รัชสมัย : รัชสมัยของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7
• ศิลปะ : เป็นศิลปะแบบบายน
• ศาสนา : ศาสนาพุทธ นิกายมหายาน
.............................................................................................
ประวัติความเป็นมา
ปราสาทนาคพันเป็นชื่อที่ชาวบ้านเรียก (ภาษาเขมรออกเสียงว่า “เนียกปวน”) เนื่องจากตัวปราสาทที่อยู่กลางสระน้ำ มีพญานาค ๒ ตัวใช้ลำตัวโอบฐานประสาทแล้วใช้หางพันกัน จึงเป็นที่มาของชื่อปราสาท
ปราสาทนาคพันตั้งอยู่กลางสระน้ำใหญ่เรียกว่า “บารายพระขรรค์” บารายแห่งนี้ตามจารึกปราสาทพระขรรค์เรียกว่า “ชัยตฏากะ” ปราสาทนาคพันสร้างโดยพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ เรียกชื่อว่า “เกาะราชัยศรี” ถือเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ประจำราชอาณาจักรเขมรโบราณ เพราะเปรียบเสมือนสระอโนดาต น้ำในสระจึงสะอาดบริสุทธิ์ตลอดเวลา อันเนื่องมาจากไม่ได้รับแสงสว่างโดยตรงจากดวงอาทิตย์ แต่รับแสงสะท้อนจากปราสาททองคำ (ปราสาทที่ตั้งอยู่กลางสระ) ตามความเชื่อในคัมภีร์ น้ำในสระนี้จะแห้งเหือดเป็นแหล่งสุดท้ายเมื่อสิ้นกัลป์ แสดงความหมายถึงราชอาณาจักรจะมั่นคงยั่งยืนไปตลอดกาลนาน
ที่มา https://archaeologyinseabypeach.blogspot.com/2017/10/blog-post_16.html
สถาปัตยกรรมและงานศิลปะ
•ลักษณะแผนผังของปราสาทนาคพันเป็นเกาะที่ตั้งอยู่กลางบารายพระขรรค์ มีสระน้ำใหญ่รูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสอยู่ตรงกลางมีสระน้ำรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสขนาดย่อมลงมา ตั้งขนาบทั้งสี่ทิศ ตัวปราสาทมีขนาดเล็ก ผังเป็นรูปวงกลม ตั้งอยู่ตรงกลางของสระน้ำใหญ่ที่อยู่ตรงกลาง เป็นแผนภูมิของสระอโนดาตตามคัมภีร์
• นาคพันรอบฐานปราสาท
กลางสระน้ำเป็นที่ตั้งของฐานปราสาทที่มีลักษณะกลมเป็นชั้นๆ ที่ฐานหรือชั้นล่างสุดของฐานปราสาทนี้
เป็นนาคเจ็ดเศียรสองตัวที่หางเกี่ยวพันกันทางทิศตะวันตก ลำตัวโอบล้อมฐานหันหน้ามาทางทิศตะวันอออก นาคสองตัวนี้เชื่อกันว่าเป็นพญานาคที่ชื่อว่านันทะและอุปานันทะ
• ภาพสลักที่ปรางค์ประธาน
ตรงกลางของสระมีบันไดขึ้นไป 7 ชั้น สู่ปรางค์ประธานซึ่งอยู่ตรงกลาง ทางเข้าอยู่ทิศตะวันออก ส่วนอีก 3 แห่ง รอบปราสาทเป็นประตูหลอก ที่มุมของปรางค์ประธานมีรูปพญาครุฑ ด้านหลังของปรางค์ประธานมีภาพสลักคติธรรมทางพุทธศาสนา แต่ภาพเหล่านี้ได้ถูกดัดแปลงให้เป็นความเชื่อตามศาสนาฮินดู เช่น ภาพสลักเมื่อเจ้าชายสิทธัตถะออกผนวช ภาพนี้ถูกดัดแปลงให้มีรูปลักษณะคล้ายศิวลึงค์ อีกภาพหนึ่งเป็นภาพสลักเมื่อพระพุทธเจ้านั่งสมาธิอยู่ใต้ต้นโพธิ์ก็ถูกดัดแปลงเช่นกัน
 |
| ที่มา http://www.thapra.lib.su.ac.th/supatlib/picture2.php?check=slide&keyword=23&Page=22 |
• ประติมากรรมลอยตัวรูปม้าพลาหะ อยู่ด้านหน้าของปรางค์ประธานด้านทิศตะวันออก ม้าพลาหะเป็นอวตารหนึ่งของพระโพธิสัวต์อวโลกิเตศวร ตามตำนานกล่าวว่าเมื่อพ่อค้าจากอินเดียลงเรือสำเภาเพื่อเดินทางไปยังเกาะศรีลังกาเกิดพายุระหว่างทาง เรือถูกพายุโหมกระหน่ำจนเรือแตก พระโพธิสัตว์ได้แปลงพระองค์เป็นม้ามีปีกลงไปให้ความช่วยเหลือคนที่อยู่กลางมหาสมุทรได้อย่างปลอดภัย ม้าพลาหะเปรียบเสมือนยานพาหนะลำใหญ่ที่พาผู้คนสู่มรรคผลนิพพาน
ที่มา http://www.oceansmile.com/KHM/Nakpan.htm
• รูปสลักคน ราชสีห์ ม้า ช้าง
รูปสลักในศาลาทางด้านทิศตะวันออกมีลักษณะเป็นใบหน้าของมนุษย์ ส่วนทางด้านทิศใต้เป็นรูปใบหน้าราชสีห์ รูปของม้าอยู่ทางด้านทิศตะวันตก และรูปของช้างอยู่ทางทิศเหนือ สันนิษฐานว่ารูปสลักใบหน้ามนุษย์เดิมทีเป็นหน้าของวัว เพื่อให้สอดคล้องกับคติธรรมทางศาสนาฮินดูเช่นเดียวกับภาพสลัพระพุทธเจ้าที่ถูกสกัดใบหน้า ลำตัว แขน ออกให้เหลือฐานกับลำตัวมองดูคล้ายศิวลึงค์ในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 8
 |
| ที่มา http://www.thapra.lib.su.ac.th/supatlib/picture2.php?check=slide&keyword=23&Page=22 |
• สระอโนดาต
คือสระน้ำศักดิ์สิทธิ์ ตั้งอยู่อยู่เชิงเขาพระสุเมรุในป่าหิมพานต์ แสงอาทิตย์ส่องไปไม่ถึง น้ำในสระจึงใสสะอาดและบริสุทธิ์ และไหลลงมาสู่โลกมนุษย์ เป็นต้นกำเนิดแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ทั้ง 4 สายใหญ่ในชมพูทวีป อันได้แก่ คงคา ยมุนา พรหมบุตร และสินธุ รอบ ๆ สระอโนดาตเป็นป่า มีสรรพสัตว์อาศัยอยู่ (มนุษย์ ช้าง ม้าและสิงห์) จากความเชื่อว่าสระน้ำที่ปราสาทนาคพันเป็นสระน้ำอันศักดิ์สิทธิ์ และนอกจากนี้ด้วยความอุดมสมบูรณ์ของป่าบริเวณรอบ ๆ ปราสาท จึงเป็นแหล่งสมุนไพรที่สามารถใช้ในการรักษาอาการเจ็บไข้ได้ป่วยได้ด้วย จึงมีผู้คนมารักษาพยาบาลที่ปราสาทแห่งนี้
 |
| ที่มา http://www.mariajourneys.com/phnompenh-siamreap-cambodia/ |
การเดินทางไปปราสาทนาคพัน
- สถานที่ตั้ง : ทางทิศเหนือของเมืองเสียมเรียบ ประมาณ ๑๗ กิโลเมตร ตั้งอยู่ใกล้กับปราสาทพระขรรค์
- เปิดบริการ : เปิดทุกวันตั้งแต่ 05.00 - 18.00 น.
